# 78. Agnieszka Osiecka i ... Niech żyje bal !!!

Agnieszka Osiecka (ur. 9 października 1936 w Warszawie, zm. 7 marca 1997 tamże) – polska poetka, autorka tekstów piosenek, pisarka, reżyser teatralny i telewizyjny, dziennikarka. Dziś mija 17-ta rocznica Jej śmierci.

Córka pianisty i kompozytora Wiktora Osieckiego oraz polonistki Marii Osieckiej z domu Sztechman.  Pierwsze lata dzieciństwa spędziła w Zakopanem, gdzie w popularnej restauracji Watra koncertował Jej ojciec. Po wojnie rodzina Osieckich zamieszkała na Saskiej Kępie w prawobrzeżnej dzielnicy Warszawy. Niewielkie mieszkanie przy ul. Dąbrowieckiej 25 stało się dla Poetki ulubionym miejscem pracy na całe życie. Choć mieszkała okresami we własnym domu w Falenicy, w willi przy ulicy Jakiela na Żoliborzu czy na Manhattanie, to jednak najważniejsze utwory powstawały przy biurku w rodzinnym mieszkaniu. Stąd przeprawiała się kajakiem przez Wisłę, aby trenować pływanie na basenie Legii i tu wracała po nieudanych związkach małżeńskich. Niezwykle uzdolniona, zaliczając program dwóch lat w jeden rok, ukończyła Liceum Ogólnokształcące im. Marii Curie-Skłodowskiej w 1952 roku.

W latach 1952–1956 studiowała na Wydziale Dziennikarskim Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 1957–1962 na Wydziale Reżyserii Filmowej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej i Filmowej w Łodzi, uzyskując dyplom reżysera etiudą filmową Słoń. Szybko jednak zdała sobie sprawę, że zdolności organizacyjne i umiejętności kierowania dużymi grupami ludzi nie są jej najsilniejszą stroną. Pragnęła, aby efekt jej twórczości był zależny przede wszystkim od niej samej. Dlatego porzuciła reżyserię i zajęła się pisaniem. W latach 1954–1972 związana była ze Studenckim Teatrem Satyryków (STS); była członkiem rady artystycznej tego teatru i tam także debiutowała jako autorka tekstów piosenek; napisała ich dla tej sceny 166. Były to piosenki o tematyce lirycznej, nie pozbawione jednak akcentów społecznych ("Piosenka o okularnikach", "Widzisz mała", "Kochankowie z ulicy Kamiennej", "Zabawa w Sielance", "Wysoki Sądzie" i inne). Zwykła mawiać: Jestem dziennikarką. Dlatego wiele moich piosenek to po prostu rymowane reportaże.

 

W latach 1954–1957 publikowała swoje teksty, eseje i reportaże w „Głosie Wybrzeża”, „Nowej Kulturze”, „Sztandarze Młodych” i „Po Prostu”. Później pisała również w „Literaturze”, „Kulturze” i „Polsce”. Była członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

W Polskim Radiu zadebiutowała w 1962 roku piosenką "Mój pierwszy bal" do muzyki Franciszki Leszczyńskiej i w nagraniu Kaliny Jędrusik. Wcześniej Jej teksty wykorzystywano w radiowym Teatrzyku Małych Form "Zwierciadło" redagowanym przez Jarosława Abramowa-Newerlego. Na pierwszym Festiwalu Polskiej Piosenki w Opolu w 1963 roku odniosła wielki sukces, otrzymując nagrodę indywidualną za "Piosenkę o okularnikach" oraz sześć wyróżnień za piosenki: "Białe małżeństwo", "Czerwony Kapturek", "Gdzie jest szlagier", "Kochankowie z ulicy Kamiennej", "Solo na kontrabasie", "Ulice wielkich miast".

Uznana za czołową przedstawicielkę nowej generacji twórców piosenek otrzymała propozycję prowadzenia w Polskim Radiu zespołu pod nazwą Radiowe Studio Piosenki. Tu poznała wielu muzyków i kompozytorów. W ciągu 7 lat działalności zespół nagrał i przedstawił w programach Polskiego Radia ponad 500 piosenek, wprowadzając na profesjonalne estrady późniejsze gwiazdy: Ewę Demarczyk, Marylę Rodowicz, Łucję Prus, Wojciecha Młynarskiego, zespoły Skaldowie i Alibabki, Marka Grechutę, Tadeusza Woźniaka, Kazimierza Grześkowiaka i wiele innych znanych postaci estrady i sceny. Teksty cyklicznych audycji pisała Agnieszka Osiecka (pod koniec działalności Studia - Wojciech Młynarski), czytał aktor Edmund Fetting. 

                                                                                                                             

Związki ze Studenckim Teatrem Satyryków na zawsze zaszczepiły w Agnieszce Osieckiej miłość do sceny. Równolegle więc do współpracy z Polskim Radiem Autorka tworzyła sztuki i spektakle z piosenkami dla teatrów i telewizji. W grudniu 1963 roku razem z kompozytorem Adamem Sławińskim zaczęła pisać dla Teatru Telewizji cykl programów zatytułowany: "Listy śpiewające". Pierwszy program "Byle nie o miłości" reżyserował Edward Dziewoński, następne Olga Lipińska. W Listach pragnęliśmy - napisali autorzy - w sposób smutny i śmieszny opowiedzieć o trudnościach, z jakimi stykają się ludzie przy próbach osiągnięcia głębszego porozumienia (...). Chcieliśmy też słowem i muzyką opisać pejzaż naszej ojczyzny bławatno-zielonej. Te zdania mogłyby z powodzeniem stanowić motto twórczości Poetki. "Listy śpiewające" zostały wyróżnione nagrodą prezesa RTV w 1967 roku.

Jej pierwszą sztukę przygotowaną z myślą o zawodowej scenie "Niech no tylko zakwitną jabłonie" wystawił Teatr Ateneum, z którym była związana przez wiele następnych lat. Pragnęła sprawdzać się w różnych gatunkach literackich: widowiskach muzycznych, collage'ach, monodramach, powieściach, wierszach, powiastkach dla dzieci i młodzieży, słuchowiskach radiowych, a nawet w reklamie (wygrała konkurs ogłoszony przez koncern Coca-cola hasłem: Coca-cola - to jest to!). Muzykę do Jej piosenek komponowali wybitni twórcy powojennej muzyki rozrywkowej: Seweryn Krajewski, Adam Sławiński, Krzysztof Komeda, Andrzej Zieliński, Jacek Mikuła, Katarzyna Gaertner, Zygmunt Konieczny i wielu innych. O Jej teksty zabiegali liczący się w Polsce piosenkarze i aktorzy. Zazwyczaj nikomu nie odmawiała. Do swoich ulubionych wykonawców zaliczała Kalinę Jędrusik, Marylę Rodowicz, Magdę Umer, Seweryna Krajewskiego, Annę Szałapak, Krystynę Jandę, zespół Skaldowie.

Słuchając Jej piosenek, można odnieść wrażenie, że naprawdę potrafiła kochać. Nic bardziej mylnego. Od zawsze męczyły ją role żony czy kochanki. Potrzebowała wolności. Jej zawsze szukała. A miłość? Na mężczyzn miała swoją metodę. Najpierw rozkochać, a potem porzucić, zdradzić. Wtedy czuła się spełniona.

 (...) W jej pokoju stoi stare biurko przykryte szklanym blatem. Przygnieciona szkłem leży kolekcja fotografii mężczyzn jej życia. Spoczywają tam, jak przyszpilone owady, które już nie odfruną. Jeden zasłania drugiego, gdyż nie mieszczą się w tłoku, jaki zrobili – napisał w swojej książce Jerzy Urban, bliski znajomy Osieckiej jeszcze z czasów studiów. Urban idzie dalej i wymienia „przyszpilone owady”: Wojciech Frykowski, Andrzej Jarecki, Daniel Passent, Marek Hłasko. Mężczyźni jej życia? Na pewno nie wszyscy. Ale ci najbardziej znani, z którymi łączyły poetkę burzliwe związki – emocjonalne, przyjacielsko- -partnerskie czy twórcze, które potem przechodziły w uczuciowe. Wszystkie, bez wyjątku, mają jedną wspólną cechę – musiały być skomplikowane. Taką już miała naturę autorka kultowej „Małgośki”. Mam skłonność do życia we śnie, do zmyślania sobie ludzi i sytuacji. Do urabiania życia na kształt teatru. Do nierzeczywistości. Wychodzę za mąż za nieznajomych, opowiadam o nieznajomych – oznajmiała i dodawała: Miałam zawsze skłonności do kręcenia się wokół chłopców, którzy nie bardzo kręcili się koło mnie. Ta skłonność to »mamusia« wielu moich piosenek(...)

Z Markiem Hłasko, z którym związek poetki przeszedł do legendy, poznali się pod koniec lat pięćdziesiątych. Wcześniej Osiecka rozstała się z Witoldem Dąbrowskim, którego poznała podczas Międzynarodowego Festiwalu Młodzieży. Był tak jak ona poetą. Z kolei autora „Pierwszego kroku w chmurach” dostrzegła jako dziewiętnastolatka. Nie byłam wtedy taka poważna, lubił mnie wtedy rozmaicie przezywać: »Ty masz rozszerzenie na dziób, a zwężenie na móżdżek«, ponieważ byłam wielką gadułą – opowiadała po latach. Poetka poszła razem z nim na bal maskowy, który odbywał się w warszawskim liceum im. Stefana Batorego. Niedługo potem Marek Hłasko zaręczył się z Agnieszką. Bardzo tradycyjnie. W obecności jednej i drugiej mamy (ojciec Osieckiej nie zgadzał się na związek córki z pisarzem). Panna Czaczkes – tak nazywał ją pieszczotliwie. 

Marek był jeszcze barwniej upierzonym ptakiem! Raz odgrywał kowboja, raz starca pochylonego nad grobem, raz typa spod ciemnej gwiazdy, raz znowu brutalnego macho, to znamy z jego prozy. W życiu Marka kobiety chyba nie odgrywały większej roli (...) Ale lubił mnie, czuliśmy czułość – pisała. Wspólnie jeździli często do Kazimierza nad Wisłą. Tak mówiła potem o tamtych momentach w wierszu zatytułowanym „Marek”: (...) Odtąd wędruję z cieniem twoim przez leśne wzgórza i równiny, a w kazimierzowskim polu stoi samotny, dumny krzak tarniny. Do końca życia miała w swoim pokoju maszynę do pisania, która należała do Hłaski. Został jej po nim także biały kożuch.

Przed jego śmiercią spotkali się w 1968 roku w Kalifornii. Minęło dziesięć lat od momentu, jak widzieli się po raz ostatni. Tak o tym pisała: (...) Nie czułam żadnych uczuć, nie miałam żadnych skojarzeń. Kiedy byli razem, Osiecka napisała – chyba najdobitniej określający jego naturę – wiersz: Niekiedy wilkiem się nazywał. Lecz wilkiem nie był. Raczej chciał być. Gdy cały naród raźnie śpiewał, on wolał zawyć. Żył tu więc chłopiec jak wędrująca gwiazda. Calutkiej on Europie pokazał błazna.

Jeśli idzie o mojego pierwszego męża, Wojtka Frykowskiego, to podejrzewam, choć nie najlepiej to o mnie świadczy, bo już byłam wtedy mocno dojrzałą dziewczyną, że to również był tylko flirt, a nie miłość. Wojtek był postacią tak malowniczą, że w wielu ludziach, nie tylko we mnie, wzbudzał fascynacje literackie. Posiadał swoisty dar uwodzenia ludzi, nie tylko kobiet, ale i mężczyzn. Każdy miał wrażenie, że w chwili poznania Wojtka otwierał się przed nim baśniowy świat kolorowych przygód – napisała, wspominając swoje pierwsze małżeństwo. Agnieszka i Wojtek poznali się w łódzkiej szkole filmowej, w której Osiecka studiowała reżyserię. Pobrali się w 1963 roku w Zakopanem. Świadkami na ich ślubie byli: aktor Bogumił Kobiela i kompozytor Krzysztof Komeda.

Przez parę tygodni byłam zakochana jak głupia koza. Serce mi skakało jak na zabawie... – mówiła Osiecka kilka lat później. Po powrocie z Zakopanego poetka i producent filmowy zamieszkali w posiadłości ojca Frykowskiego kilkadziesiąt kilometrów od Warszawy, w Radonicach. Do legendy przeszły obiady na „frykowisku”, jak nazywała to miejsce Agnieszka. Przyjeżdżali na nie m.in. Stanisław Dygat, Zbigniew Cybulski, Jerzy Skolimowski.

Dlaczego poetka poślubiła Frykowskiego? Wiele osób uważało, że przez innego mężczyznę Andrzeja Jareckiego, współtwórcę STS-u, na którym jej naprawdę zależało. On z kolei miał „na oku” piosenkarkę i aktorkę Annę Prucnal. Małżeństwo z Wojtkiem Frykowskim nie przetrwało nawet 6 miesięcy. Bez chwili wahania rzucałam się w mętne bajoro życiorysu Wojtka Frykowskiego – skwitowała gorzko ich wspólne miesiące.

Po Frykowskim, który w 1969 roku zginął w Los Angeles zamordowany przez bandę Charlesa Mansona, poetka wyszła po raz drugi za mąż, za reżysera teatralnego z Krakowa Wojciecha Jesionkę. Ten ich związek trwał tak bardzo krótko i był tak zwyczajny, że popadł w całkowite zapomnienie (...) – twierdzi aktorka Alina Janowska, która wtedy przyjaźniła się z poetką i jej mężem.

O kolejnej miłości Agnieszki Osieckiej - do Jeremiego Przybory – nie mówiło się głośno do chwili publikacji książki „Listy na wyczerpanym papierze”. Jej pomysłodawczynią jest przyjaciółka bohaterów publikacji Magda Umer, która tak opisuje moment, kiedy dowiedziała się, co łączyło kiedyś Przyborę i Osiecką: To ty nie wiesz, że oni kiedyś byli razem? Naprawdę? Tak, tak, ale bardzo dawno temu i to nie było nic poważnego. Nie wiedziałam – pisze Umer w „Listach na wyczerpanym papierze”. Książka, która ukazała się kilkanaście miesięcy temu, zawiera kilkadziesiąt listów, telegramów, kartek pocztowych z intymną, bardzo osobistą korespondencją między poetką a Jeremim, legendą „Kabaretu Starszych Panów”. 

Z tej dziwnej miłości powstały najpiękniejsze piosenki (...) W tych piosenkach i listach ich uczucie żyje do dziś – pisze we wstępie do książki jej autorka. Skrupulatnie ułożone dokumenty pochodzą z okresu dwóch lat: od 1964 roku.

Kim byli Osiecka i starszy od niej Przybora, kiedy się zakochali: Umer pisze: On miał 49 lat, był już po raz drugi żonaty. Miał małego synka Konstantego i dorastającą, piękną córkę z pierwszego małżeństwa – Martę (...). Ona była piękną, 28-letnią rozwódką po przejściach. To bez wątpienia najbardziej romantyczny związek autorki tekstu piosenki „Niech żyje bal”. Dowodzi tego miłosna korespondencja obojga: Kocham Pana po swojemu, Kocham Pana tak jak umiem (Osiecka do Przybory), Bądź cieplejsza o dwa słoneczka, nie więcej – dobrze? (Przybora do Osieckiej, Wielkanoc 1964). Przybora do Osieckiej, (któryś kolejny marzec) Agnieszko! Nie krytykuj tej Wiosny, bo to nasza – pierwsza. A w 1964 roku, 17 maja, Osiecka wysłała do Przybory list zawierający m.in. takie zdania: Wiesz, jest w nas obojgu coś takiego (...) co powoduje, że z przerażeniem myślę o chwili, kiedy znajdziemy się sami w pokoju, ale z drugiej strony... śni mi się, że Ciebie całuję. Ciągle sobie Ciebie wyobrażam, aż się w głowie kręci....

A potem?.. Potem Agnieszka zakochała się w ogromnych oczach. Czyich? Daniela Passenta, kolejnego mężczyzny jej życia. Ich związek miał jednak niewiele wspólnego z poprzednim: pełnym pasji i delikatności. (...) Stanowiła w jego życiu huragan (...) – tak o wspólnym „byciu” dziennikarza i poetki napisał Jerzy Urban. A zapytana o to, co fascynowało ją w Passencie, Osiecka odparła: No chyba przede wszystkim oczy. Był młody. (...) Gdy czasem pokazuje się w telewizji, widzę te same ogromne oczy, w których – bardzo głęboko schowany za dobrym wychowaniem – jest temperament, strach i figlarność. To właśnie z Danielem Passentem poetka miała jedyną córkę, Agatę, dzisiaj opiekującą się spuścizną artystyczną po mamie. I ten związek jak poprzednie nie przetrwał. Kiedy się rozstali, Agata miała osiem lat. Agnieszka miała rzadką umiejętność nie tylko nawiązywania związków, ale również ich kończenia. Zarówno w życiu osobistym, jak i we współpracy z artystami (...) – powiedział w 2006 roku Daniel Passent. Dalej twierdził, że Osiecka: (...) Jest jednocześnie osobą bardzo zdecydowaną i kategoryczną, kiedy zmierza do jakiegoś celu. Zarówno, kiedy tym celem jest opublikowanie wiersza (...) czy też miłość (...) wówczas z bardzo delikatnego motyla zmienia się w czołg, który miażdży wszystko po drodze. Mimo to zachowaliśmy dobre stosunki, między innymi dlatego, że mamy dziecko” – wspomina.

Przyjaciółka poetki Zuzanna Łapicka-Olbrychska przyznaje, że powodem rozstania Osieckiej z Passentem był kolejny mężczyzna – Zbyszek, pracował wtedy w jednym z bardzo znanych tygodników, który z Agnieszką spędził kilkanaście lat.

Trzy lata przed śmiercią Osiecka poznała pochodzącego z Niemiec nieco ekscentrycznego, młodego sopockiego artystę. No i jeszcze ten André. Chyba prezent od Boga na jesień życia. Jeden z niewielu mężczyzn, który darzył ją bezinteresowną przyjaźnią. Ona przy nim znowu rozkwitła – mówi o ostatnim związku Osieckiej inna poetka Magda Czapińska. André Ochodlo, aktor, reżyser teatralny, pieśniarz oraz dyrektor Teatru Atelier w Sopocie. Spotkali się w 1994 roku. Żyjąc w Niemczech, nie byłem obciążony mitem Agnieszki Osieckiej. Wiedziałem tylko, że jest znana i pisze piosenki – mówił artysta.

André zaprosił Osiecką, żeby zaczęła pisać dla teatru. W okresie trzech lat dostałem od niej przyspieszony kurs życia. Gdy zmarła, powoli docierało do mnie, jak wiele mi dała (...). Te wartości pozostały we mnie, tak więc i ona jest wciąż obecna (...) – opowiadał, kiedy odeszła. Dzięki Agnieszce dotknąłem takich pojęć, jak dobroć i tolerancja, strach, nieśmiałość, samotność (...)– mówił. André był z poetką do samej jej śmierci. Było między nimi 27 lat różnicy.

Dzięki niemu w latach 1994–1996 współpracowała z Teatrem Atelier w Sopocie, dla którego napisała swoje ostatnie sztuki i songi uznane przez krytykę za najdoskonalsze w jej artystycznym dorobku. Od 1997 jest patronką tego teatru. Co roku odbywają się w nim półfinałowe koncerty konkursu na interpretację piosenek Agnieszki Osieckiej pod nazwą Pamiętajmy o Osieckiej. Prócz tego jej imieniem nazwano studio Programu III Polskiego Radia, gdzie odbywają się prestiżowe koncerty polskich i zagranicznych gwiazd.

Zmarła 7 marca 1997 w wyniku choroby nowotworowej (rak jelita grubego). Uroczystości pogrzebowe Agnieszki Osieckiej odbyły się w kościele św. Karola Boromeusza. Została pochowana na warszawskich Powązkach – kwatera wpr 284b. Dorobkiem Agnieszki Osieckiej zajmuje się założona przez córkę poetki Agatę Passent Fundacja Okularnicy. Obecnie wydaje 14-tomowy Wielki śpiewnik Agnieszki Osieckiej. W 1997 na Festiwalu Polskiej Piosenki w Opolu Magda Umer przedstawiła wyreżyserowany przez siebie koncert-spektakl Zielono mi, składający się z piosenek Agnieszki Osieckiej, w którym wystąpiła plejada gwiazd polskiej estrady muzycznej.

Dziękuję Pani Agnieszko za te wszystkie chwile wzruszeń, jakie przeżyłam słuchając Pani przepięknych piosenek. Będę o Pani zawsze pamiętać.